Plan Okuma

GEMİ MODELCİLİĞİNDE ÇİZİM VE PLAN OKUMA

    Gemi modeli yapımı veya her türlü modelin imali ile uğraşan herkes eninde sonunda bir çizimle karşılaşmak ve onu anlamakla işe başlayacaktır ister istemez. Bu çizimler asıl işleri mimarlık, mühendislik gibi teknik resim bilgileri olmayan kişiler için oldukça zor bir konu olabilir. Ayrıca ilk defa model yapmak isteyen gençler içinde çizimi anlamak önemli bir engel oluşturabilir.

    Her türlü imalat için ki burada gemi modeli baz alınmıştır, gerekli teknik çizim bilgisi en basit ve anlaşılır şekilde verilmeye çalışılmıştır.

    Bir nesnenin üç boyutlu üretiminin belli bir plan dahilinde yapılması istendiğinde elimizde en az üç tip çizim olmalıdır. Bunlar PLAN, KESİT ve GÖRÜNÜŞ' lerdir. İmal edilecek her parçanın en az bu üç çizimi olmalıdır.Sözü edilen çizimler üzerinde yazan ölçü veya ölçekli çizimler (Ölçek ayrı bir konu olduğundan burada anlatılmamıştır.)  üzerinden doğrudan alınacak ölçülerle imalat yapılabilir.

    Burada karmaşık olmayan bir şekil üzerinde, olabildiğince basit bir dil ile konu anlatılmaya çalışılacaktır, ne anlatımda ne de çizimlerde bilimsel bir dil kullanılmamıştır. Öncelikle konuya perspektif çizim üzerinden girelim.Perspektifte görülen objemiz 400 mm x 400mm bir küpün içini istediğimiz bir şekilde oyarak oluşturulmuştur. Adım adım şekilleri incelemeden genel birkaç notu aşağıda okuyalım.

1-) Perspektifi verilen objenin devam eden bölümlerinde plan, kesit ve görünüşleri çizilmiştir.

2-) Şekil başlangıçta basit gelebilir ama kafamızda canlandırmamız çok önemlidir.

3-) Görünüşlerde arkada kalan parçalar nokta nokta ile gösterilmiştir.

4-) Görünüşler obje saat yönünde çevrilerek elde edilmiştir.

5-) Planlar objeye üstten, görünüşler objeye yandan bakılarak çizilmiş, kesit ise kesit perspektifinde gösterildiği şekilde ortadan kesilerek çizilmiştir.

6-) Çizimlerde zihinde rahat canlandırma olsun diye şöyle düşünülebilir; Resim düzlemi diye adlandırdığımız yeri bir cam olarak düşünün, görünüşlerde objenin cama dayandırıldığını ve cama değen dış yüzeylerini cama tam olarak çizildiğini düşleyin. Burada en önemli bir kural kendiliğinden ortaya çıkar, ölçekli tüm çizimler perspektif kurallarına göre çizilmez, yani deformasyon yoktur, objenin bire bir resim düzlemine dik gelen ve de üzerinden ölçü alınabilecek perspektifsiz görünüşü elde edilir.

7-) Buradaki basit objenin nasıl çizildiğini gerçek anlamda anlayabilirsek diğer çizimleri anlamada beynimizi terbiye etmeye başladık demektir.

8-) Kendinize basit bir test yapın; Çizimler başlangıçta basit gelebilir ve anladığınızı düşünebilirsiniz. İşin kolayına kaçmayın, bir ölçek belirleyin ör: 1/2 ( yani küpün kenarları 200 mm ) Kağıdı, kalemi ve en önemlisi cetvelinizi alın. Perspektife bakarak plan, görünüş ve kesit çizmeye çalışın, hatta kendi istediğiniz yerden kesit alın ve çizin, Göreceksiniz ki kendinizi bir sürü şeyi ya unutmuş yada burası nasıl çizilmişti diye düşünürken bulacaksınız. İşte istenilen gerçek öğrenme...!

    Perspektifi aşağıda verilen objemizin nasıl çizildiğini adım adım inceleyelim. Cama dik çizilen A,B,C,D ve E noktalarının görünüşte nasıl yer aldığına dikkat edelim. Gerek planda gerekse görünüşte ölçülerin nasıl verildiğine ve bu ölçülerinde bire bir objedeki gerçek boyutlar olduğunu bilelim. Ölçekli çizimlerde gerçek boyu bulmak için ya çizim üzerindeki ölçüyü baz alacağız ya da ölçtüğümüz boyutu ölçek ile çarparak büyüteceğiz. Modellerde buna pek gerek kalmaz, zaten gerçek ölçüden belirli bir oranda küçültülerek çizilmiş modelimize uygun planlarla çalıştığımız için planı ölçmek yeterli olacaktır. 

    Plan ve görüşleri perspektife bakarak incelediğimizde sayılarla gösterilen  noktaların üst üste çakıştığını göreceksiniz. Örneğin ; (5,6) gibi. Görünüşte önde olduğu için gözüken 5 numaralı noktanın arkasındaki 6 numaralı noktanın nerede ve hangi koordinatlarda olduğunu anlamamız için kesit çizmek gerekmektedir.

    Diğer noktalar içinde aynı şey geçerlidir. Burada önde gözüken (yani cama değen) noktalar arası düz çizgi ile arkada kalanlar nokta nokta çizilmiştir. Bu arada arkada kalmasına rağmen düz çizgi ile çizilen 5. noktaya dikkat edelim. Camın karşısına geçerek baktığımızda göreceğiz ki bu nokta geride kalmasına rağmen gayet açık gözükmektedir. Bu çizime bakarken 5 numaralı noktayı geride olarak zihnimizde canlandıralım. Modelci dilinde olayı şöyle tarifleyelim. Bir teknenin ön ve arka görüşüne baktığımızda zihnimiz cıvadra direğinin en önde, diğer ana direklerin arkada olduğunu nasıl algılıyorsa, ne kadar arkada olduğunu ancak plana bakarak algılayabiliriz.

    Burada aynı zamanda bir diğer önemli konu ortaya çıkmaktadır. O da eğimli yüzeylerin perspektifte sarı renk ile gösterilen  bölümün planda farklı görünüşte, farklı ölçülerle gösterildiğidir. Eğimli bir yüzey üzerinden planda eğer resim düzlemine dik değilse ölçü alınamaz. Alınsa da alınan ölçü eksik olur. Şekilde de görüleceği üzere plan ölçüsü 300 mm olan bölüm, gerçekte ve doğru olarak kesit veya görünüşten alındığında - bur da 424,3 mm dir ki bu şekilde doğru ölçüye ulaşılmış olur.

    Bunu bir yelkenli üzerine basitçe uyguladığımızda yan cephesi çizilen bir yelkenliye ait çarmıkların ipleri arasındaki ölçü, eğimli olan çarmıkların resim düzlemine dik olmadığı için ipler arası eksik olarak ölçülür. Eğer yine aynı yelkenlinin kesitine bakıldığında gerçek çarmık ipleri arası ölçü gayet rahat alınabilir. Bu bilgiler ışığında verilen diğer cepheler ayrıntılı ve mümkünse okuyucu tarafından bizati çizilerek incelenmelidir.

   

   

Objeye ait kesiti incelediğimizde ise en önemli konunun daha önceki görünüşlerde tam ve net olarak göremediğimiz (1,2) ve (5,8) noktalarının oluşturduğu yüzeyi gayet net bir şekilde görmemizdir. Kesit çizmemizdeki yegane amaçta zaten budur. Yani karanlıkta kalan noktaları ölçü alınabilecek şekilde çizmektir. Kesitler görünmek istenen her noktadan geçebilir, burada bakış yönü çok önemlidir. Çizim yine bu bakış yönüne dik doğrultuda çizilir ve her kesit alınan nokta plan üzerinde gösterilir. Çoğu gemi model çizimlerinde özellikle ana direk, mizana ve ön direkleri (pruva) gösteren ayrı ayrı çizimler yapılır.

    Okuyucu diğer kesitleri (kesik çizgi ile gösterilen) kendisi çizerse iyi bir antrenman yapmış olur. Buraya kadar basit çizimlerle verilen teknik çizim örneğinin bir geminin karinasına veya küçük bir sandala nasıl uygulandığını yine çok basit bir çizimle gösterelim. Burada teknenin omurgasını oluşturan postaların, modeller için aslında planda o noktadan geçen kesitler olduğunu açıkça göreceksiniz.

    Teknenin çiziminde kullanılan teknik esnasında yukarıda sözünü ettiğimiz küp çizimleri içinde bir altlık oluşturabilir. Plan alt bölümde yer alır. Plana dik ön görünüş çizgiler çizilir. Bu çizgiler esasında hayali kot çizgileridir.Yani teknemizin yerden (0,00) kotundan ne kadar yüksekte olmasını istiyorsak ki burada o ölçü 1,70 cm dir, ölçekli olarak çizilir. Küpte bu ölçü bildiğimiz gibi 400mm idi. Diğer çizgiler su kesim çizgisi ve teknenin vermek istediğiniz eğimle bağlantılı yüksekliklerdir. Resim görünüşlerinde ne demek istendiği daha açık anlaşılabilir. Burada şeklin kolay çizilebilmesi için eğrisel yüzeylerde düz çizgi ile belirtilmiştir.

    İşin herkesin anlayacağı bir dille tarifi sanırım şöyle yapılabilir. Tekneyi başlangıçta aynen son çizimlerdeki gibi (5) imal edip elimize aldığımızı düşleyelim. Elimizdeki bu tekne modeli dolu ahşap bir yapıda olsun. Bu tekneyi pasta dilimler gibi dilimleyelim. Şöyle ki ilk dilimleme postaların olduğu yönde yani plan üzerinde 1,2,3,4,5 (1.şekil ) şeklinde olsun. Bu kestiğimiz her dilim ileride aşama aşama gösterilen çizimlerdeki postalar olsun. Bir diğer kesimi ise plan düzleminde yapalım yani 170,140,100 ve 000 olarak gösterilen planı yatayda kesen dilimler olsun. İşte şimdi başlangıçtaki ilk çizimimizdeki durumumuza geldik. Ön görünüş olarak gördüğünüz çizgiler planı yatayda kestiğimiz dilimler plan olarak ta gördüğümüz aslında postalardan oluşan dik kesimler. Bu iki kesimin kesiştiği noktalardan geçen eğriler ( Burada düz çizgiler ) işte ilk postamızın (şekil 1,2,3,4,5) kenarları...Bu aşamaları özellikle ayrı ayrı çizdim ki çok karışık olmasın, böylece merak edip bunu çizmeye kalkan birisi kesişme noktalarını daha rahat yakalayabilsin. Buraya yukarıdaki dilimlemeyi anlatan küçük bir krokide ekliyoruz. Çizimleri aşama aşama takip ederseniz ve kendiniz çizerseniz daha rahat anlaşılır. Bu eskizlerin bize ne yararı olur diye düşünecek olursanız şöyle diyebiliriz, bunun bize pratikteki yararı çizimleri daha rahat ve doğru okuyabilme becerisini biraz daha arttırmış, en azından bunlar nasıl çiziliyor sorusuna da bir cevap verilebilmiş olacağıdır. Hadi çizime hemen başlayın kolay gelsin....

PLAN 1

PLAN 2

PLAN 3

PLAN 4

Kaynak: Ahmet PEKMEZCİ

Yüksek mimar

 (http://www.gemimodeli.com)